Verbeelden
Dit weekend zag ik een film die geen speciale indruk achterliet, behalve die ene. Een jongen van een jaar of 17 wordt voor het eerst gekust. Hij is duidelijk zwaar onder de indruk van die ervaring. Wat volgt is dolkomisch. Hij beschrijft het meisje op biologisch niveau wat zij met hem doet. Weinig romantisch, maar getuigend van een diep inzicht in fysieke processen. Vervolgens rent hij met haar naar haar moeder en vraagt om haar hand. De afwijzing en de hoon die volgt laten de jongen verward achter. Vol woede richt hij zich op zijn vader (‘Captain Fantastic’) die hem een weinig gebruikelijke opvoeding heeft gegeven, volledig geïsoleerd in de bossen. “Ik weet niets, ik heb alleen maar boekenkennis, hoe moet ik nou leven?’
Kennis die je opdoet door ervaring versus de kennis die in boeken staat. Waar vind je de kennis hoe te leven? In datzelfde weekend bezocht ik een seminar over Nietzsche. Wist hij te leven? Zijn biografie stemt niet vrolijk. Lijdend aan een verlammende migraine bracht hij de voorlaatste tien jaar van zijn leven door in de bergen. Wandelend, als zijn gesteldheid het toestond. Geen bezittingen, slechts de opschrijfboekjes die hij altijd bij zich had om zijn invallen in te noteren. De laatste tien jaar van zijn leven overviel de waanzin hem, waarna hij stierf, op vijfenvijftigjarige leeftijd. Maar wat heeft hij ons een rijkdom nagelaten! Geen moderne zelfhulpboeken ‘leef een gelukkig leven in 10 moeiteloze stappen’, maar letterlijk ‘food for thought’.
Lezen of leven? Het is natuurlijk geen vraag van het ene of het andere. Toch denk ik dat in de huidige tijd van snelle informatievoorziening en supersnelle informatieverwerking er een verlangen ontstaat in lessen voor het leven. Tuurlijk: de tips en trucs en handvatten en stappenplannen vliegen je om de oren en dat kan houvast geven. Maar wat nou, als het leven een echte uitdaging op je pad gooit, conflict, uitsluiting, verlies van baan of algehele koers, ziekte, of zelfs je eerste kus?
Onze cultuur is rijk aan bronnen die in mijn optiek inzicht kunnen brengen, zoals de boeken van de Westerse filosofen. En de grote romanschrijvers. De bijbel. Ze prikkelen het denken, het vermogen je een oordeel te vormen. Een eigen oordeel. Maar ze doen meer. Ze openen de verbeelding. Ze laten je jezelf ervaren via de woorden van de schrijver. Via het lezen heb ik al duizend levens geleefd en heb ik geleerd. Mijn eerste kus heb ik niet uit een boekje, maar wat heb ik veel geleerd over de vervoering door mee te leven met Lady Chatterley.
Mijn jongste zoon vond het maar raar, zijn lezende moeder. Ik heb hem uitgelegd dat ik door te lezen allemaal beelden in mijn hoofd kreeg en dat me dat een rijk en gelukkig gevoel geeft. ‘Maar dat is fantasie, mama, dat is niet echt!’ Ware woorden! Fantasie is niet echt, je verbeelding wel degelijk. Inmiddels heeft de magie van het lezen hem ook in zijn greep. Hij is 8, dus geen Nietzsche voor hem. Hij doet het met Geronimo Stilton. Je snapt het al: Fantasia.