Ze is gezegend met een stem die van laag naar hoog lijkt te kunnen dansen. In Kameroen geboren en op haar negende naar Nederland verhuisd, belichaamt Ntjam Rosie de wereldvrouw. Dankbaar voor haar roots en dankbaar voor waar haar takken en bladeren mogen groeien. Zelden heb ik een vrouw van begin dertig zo persoonlijk, helder en stevig een levensfilosofie horen uitdragen. In haar liedjes en in de anekdotes die ze vertelt op het podium.
Onze jongste vraagt na het ontbijt: ‘Als ik groot ben, ben ik dan nog mezelf?’ Ik wacht nu al jaren op een opening om een column over het prachtige citaat van Carl Gustav Jung ‘worden wie je bent’ te schrijven, maar dat die opening van onze vierjarige zou komen had ik niet gedacht.
Alsof de duvel ermee speelt, verzucht mijn cliënt diezelfde middag: ‘Ik ben in de loop van de jaren steeds verder bij mezelf weggeraakt.’ Wat is dat toch: jezelf zijn? Een vraag die de mens verwonderd heeft sinds hij bewustzijn ontwikkelde, die een vierjarig bezighoudt en een vijfendertigjarige. We kennen onszelf ten diepste en zijn onszelf even zo vaak een raadsel.
Jung heeft daar in zijn leven en werk uitgesproken ideeën over ontwikkeld. De ontwikkeling van een mens ziet hij als een wordingsweg, waarin je meer en meer datgene wordt wat je diep van binnen al bent. Of je daar vervolgens ooit aankomt, of je ooit klaar bent, laat hij wijselijk in het midden.
Hoe doe je dat dan, volgens Jung, jezelf worden? In de eerste plaats kom je er op die weg achter dat je een belangrijk houvast dat je heeft geholpen een plek te vinden op mag gaan geven. Je persona, of het masker. Dat stuk van jezelf dat je aan de buitenkant draagt. Omdat de ander het graag ziet, omdat je denkt dat het zo hoort, omdat je daar goed in bent. Hoewel het stevigheid geeft, houdt het je ook gevangen in een eenzijdig stuk van jezelf, want waar is dat onaangepaste deel? Het deel dat vroeger thuis niet mocht? Het deel waar je je voor schaamt? Het niet ontdekte talent? Dat zit in de schaduw. Dat draag je bij je, zonder dat je er weet van hebt. Maar doe je er niets mee, dan gaat het drukken. De schaduw mag dus in het licht komen. Als de schaduw verdwijnt, hebben we het masker steeds minder nodig. De stevigheid komt van binnen te zitten in plaats van van buiten.
We leren onze schaduw vaak kennen in de relaties die we aangaan met de ander. Wat ons ergert in de ander, wat we veroordelen in de ander, wat ons angst aanjaagt, is vaak een verborgen stuk van onszelf. Omdat we het bij onszelf niet zien, zien we het bij de ander. We houden het buiten ons, terwijl we het binnen in ons mogen onderzoeken.
Dit proces neemt wel even in beslag, maar als je het steeds aangaat, merk je dat het lichter wordt, dat je je frisser en opgeruimder voelt, dat je relaties meer diepgang krijgen, dat je meer ideeën hebt, dat je het verlangen voelt deel te hebben aan je omgeving. Dat je zin hebt in je leven en je leven als zinvol ervaart. Dat je tegelijkertijd een mens uit een stuk bent, uniek in al zijn eigenheid en een deel van een veel groter geheel.
Kinderen zijn ten diepste zichzelf bij hun ontstaan. Dan komt de confrontatie met het leven en is de kans dat je tijdelijk van jezelf afdrijft groot. Daar ligt echter ook de schoonheid, want in dat weg bewegen wordt de ervaring opgedaan en het verlangen gewekt om terug te kunnen keren, om te worden wie je bent.
‘Ik wou dat ik een baard had!’ The place to be voor mannen met baarden is de barbier op de Nieuwe Binnenweg, waar de trendgevoelige hedendaagse Jan, Piet Joris en Corneel hun gezichtsbegroeiing laten verzorgen. Weer of geen weer, er staat altijd een rij. Daar wilde ik wel tussen staan en ervaren hoe het is om man te zijn tussen de mannen. De nieuwsgierigheid naar ‘de ander’ (met of zonder baard) laat zich natuurlijk prima onderzoeken door in die rij te gaan staan en wat vragen te stellen, maar ten diepste zal het voor mij een mysterie blijven hoe het is man te zijn.
‘Als ik straks onder die boom in Zuid-Frankrijk lig, ga ik eens rustig nadenken hoe ik alle inzichten uit de coaching handen en voeten ga geven.’ Mijn cliënt had na zeven gesprekken het een en ander om over te mijmeren. Het resultaat bereikt, zijn doelstellingen behaald, maar de vakantie gaat hem helpen in een andere mindset te komen, waardoor de inzichten kunnen bezinken. Ik herken die mindset zelf ook. De dagen zijn lang, het werk loopt af, de tentamens zijn gehaald en in een steeds meer ontspannen toestand voel ik mijn energie toenemen. Dat vertaalt zich deze zomer in het uit de schuur halen van mijn sportfiets en tochten in de ochtend langs de Rotte. Ik sla mijn gedachten gade die als wolken langsdrijven en af en toe pik ik er eentje uit voor nader onderzoek. Denken in een ontspannen staat, zonder dat er een probleem wordt ervaren en dus niet zoekend naar oplossingen of oorzaken, daar nodigt het fietsen mij toe uit. Mijmeren. Wat een heerlijke bezigheid, er hoeft niets gedaan, de gedachten stromen vrijelijk.
Tijdens het Holland Festival heb ik een postdramatisch toneelstuk (‘Liever dat Goya me uit mijn slaap houdt dan een of andere klootzak’, van Emilio Garcia Wehbi) gezien waarin een vader van 48 ziedend aan zijn kinderen probeert uit te leggen waarom hij van de 8.000 euro op zijn spaarrekening zijn kinderen mee moet nemen naar Madrid om in het Prado de schilderijen van Goya te bekijken. De kinderen (van 6 en 11) verkiezen echter Disneyland nabij Parijs. Zij zwichten voor de vader, ondertussen met pek en veren besmeurd en getooid met Mickey Mouse oren, waarmee niet te spotten valt. Zij stellen echter een belangrijke voorwaarde. De filosoof Peter Slotendijk gaat mee. Uit de inleiding vooraf heb ik voornamelijk meegenomen dat postdramatisch toneel symbolisch is en de werkelijkheid niet als absoluut, maar als relatief neerzet. Het thema, zo houd ik ook nog vast, is de vraag of hoge en lage kunst te verbinden is, of dat het beter is (voor wie, denk ik direct?) om die twee te scheiden.
In het intakegesprek met de junior adviseur verzucht zij hoeveel moeite het haar kost om steeds haar plek te vinden in de aldoor wisselende teams en klantorganisaties waarin zij opereert. Vanaf het allereerste contact declarabel zijn, betekent ook vanaf het allereerste moment waarde toevoegen. In de ogen van de klant en zeker ook in de eigen beleving.
Als je mij vraagt wat ik een mooie metafoor voor het leven vind dan denk ik direct aan dansen. Wild en woest, de goden verzoekend zoals inheemse volkeren dat doen. Ingetogen en beheerst en eindeloos geoefend in het Westerse klassieke ballet. Ruig, agressief en vol passie zoals in hedendaagse street dance. En dan alles er tussen in. Zelfs of juist de huppel in mijn pas die me vertelt dat ik me goed voel.
Bijzondere ervaring als iets in de privésfeer samenvalt met iets in de maatschappelijke wereld. Vanochtend lees ik in de krant dat het kabinet Rutte 2 zo goed als rond is. In de informatieperiode hebben de heren Rutte en Samsom elkaar veel gegund. Dat tegen de verwachting van net na de verkiezing in, waar de twee nog tot elkaar veroordeeld zouden zijn, aldus de berichten in de media. Het is ze gegund, het is Nederland gegund, een regeringsperiode met een liberale, sociale koers. Het beste van twee werelden, zo lijkt mij.
Het navigatiesysteem levert ons perfect af op de kleine camping in Bretagne. Natuurlijk checken we de borden en ook de wegenkaarten spelen nog wel een rol in het vinden van onze weg, maar ‘bestemming bereikt’ danken wij aan dat kleine schermpje dat ons ook in Frankrijk niet laat verdwalen.
Als kind speelde ik liever alleen met mijn poppen, dan dat ik ondersteboven met vriendjes in een boom hing. Later intrigeerde de wereld van de boeken mij meer, dan de wereld van het avontuur in de buitenwereld. Pas weer veel later begon ik te begrijpen dat er een aanduiding was voor dat gedrag, dat ik zelf en ook mijn directe omgeving, maar al te graag voor ongezellig en asociaal hield. Nu durf ik er wel voor uit te komen: ik ben introvert. Ik speel inmiddels graag buiten en heb het naar mijn zin met mensen om mij heen. Dat komt omdat ik heb leren toegeven aan die kant van mij die graag op zichzelf is, rust en reflectie nodig heeft, prikkels weert en de hele wereld in haar binnenwereld ervaart. Ik laad daar op, zodat ik vol energie mijn leven kan leiden.