Verbinden
Tijdens het Holland Festival heb ik een postdramatisch toneelstuk (‘Liever dat Goya me uit mijn slaap houdt dan een of andere klootzak’, van Emilio Garcia Wehbi) gezien waarin een vader van 48 ziedend aan zijn kinderen probeert uit te leggen waarom hij van de 8.000 euro op zijn spaarrekening zijn kinderen mee moet nemen naar Madrid om in het Prado de schilderijen van Goya te bekijken. De kinderen (van 6 en 11) verkiezen echter Disneyland nabij Parijs. Zij zwichten voor de vader, ondertussen met pek en veren besmeurd en getooid met Mickey Mouse oren, waarmee niet te spotten valt. Zij stellen echter een belangrijke voorwaarde. De filosoof Peter Slotendijk gaat mee. Uit de inleiding vooraf heb ik voornamelijk meegenomen dat postdramatisch toneel symbolisch is en de werkelijkheid niet als absoluut, maar als relatief neerzet. Het thema, zo houd ik ook nog vast, is de vraag of hoge en lage kunst te verbinden is, of dat het beter is (voor wie, denk ik direct?) om die twee te scheiden.
Nu is verbinden een thema dat mij behoorlijk bezighoudt. In het paradigma waarin tijd lineair is en we causaal denken over oorzaak en gevolg kun je een uur maar een keer besteden en heeft alles wat we in het heden doen consequenties voor de toekomst. In dat paradigma ontstaan keuze- en balans vraagstukken. In mijn praktijk kom ik geregeld de vraag tegen rondom de balans vinden tussen werk en privé. Alles wat je aan werk geeft, zo is de gedachte, kan niet naar privé. Aan de ene kant een overschot, aan de andere een tekort. Gevoelens van schuld, incompetentie en falen gaan hand in hand met een immer gejaagd achter de feiten aan lopen. Vermoeidheid en uitgeblustheid liggen op de loer. Vanuit die toestand volgt vaak een rigoureuze keuze, stoppen met werk, scheiding, verhuizen naar het buitenland. En na verloop van tijd merken we dat het patroon zich herhaalt. En dat we ons opnieuw afvragen hoe nu onze tijd te verdelen.
Het aardige van het toneelstuk dat ik zag, is dat de kinderen met hun frisse geesten voorstellen de filosoof uit te nodigen op hun tripje naar Madrid. Herinner je je nog? Ik keek naar een symbolisch stuk, dus worden we als kijker uitgenodigd om te bedenken waar de filosoof voor staat. Ik deel mijn associaties. Een filosoof is een denker, hij denkt over wezenlijke zaken na, in de diepte, niet over het persoonlijke, maar over het grote geheel, hij ziet verbanden, hij wijst de weg, hij is vernieuwend. In het denken kan hij het een met het ander verbinden. Daarom mag hij mee op reis! Hij verbindt de vader met de kinderen, Goya met Disney en de hoge met de lage cultuur. En hoe doet hij dat? Door ons terug te brengen, via het zuivere denken naar dat wat wezenlijk is. Via het denken verheffen wij onszelf boven de vragen van alledag, om vanuit die ijlere positie een ander perspectief te ontwikkelen en op zoek te gaan naar het verbindende principe in ons leven.
Je mee laten slepen door emotie, meningen, de publieke opinie, dogma, of de eenzijdige moraal van de economie is verwarrend en ophitsend. De filosoof in jezelf uitnodigen naar de wereld te kijken levert duurzame wegwijzers op voor het inrichten van ‘het goede leven’. Is dat koud, afstandelijk, slechts rationeel? Nee, juist niet, want als het in het denken klopt, voel je dat door je hele lijf en kun je er ook naar handelen. Dan maak je keuzes, niet uit armoede en tekort, maar uit rijkdom en overvloed. En zie je de verbindingen, de dragende principes onder het menselijk leven.